YÖK 27 Mart 2020 tarihinde yaptığı bir duyuru ile Yükseköğretim Kurumları Dersleri Platformu adlı bir portalı yayına açtı. Bu portalda şu an Türkiye’de açık öğretim fakültesi bulunan üç üniversitenin dersleri ile birlikte Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden dersler yer alıyor. Portala hızlıca bir göz atma fırsatım oldu. Bu yazıda özellikle telif hakları açısından açık lisansların kullanılması ile ilgili bazı önerilerde bulunmak istiyorum.
Anadolu Üniversitesi’nin uzun yıllardır sürdürdüğü Açık Öğretim modeli yıllar içinde önemli gelişmelere sahne oldu. İlk yıllarında daha çok televizyon yayınları ve basılı kitaplar üzerinden yürütülen eğitim çalışmaları son yıllarda yerini tamamen İnternet üzerinden sunulan dijital içeriklere bıraktı. Açık öğretimde artık görsel içerikler isteğe bağlı olarak istenilen zamanda ve istenilen cihazlar üzerinden izlenebiliyor, metin tabanlı materyaller ise PDF biçiminde yine dijital olarak sunuluyor.
Açık öğretim yöntemi ile büyük öğrenci kitlelerine yükseköğretim seviyesinde eğitim verebilmek için özel bir izin gerekiyor. Her üniversite uzaktan eğitimde olduğu gibi bu işe başlayamıyor. Türkiye’de açık öğretim yapma hakkı bulunan üç üniversite var (Anadolu Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi). Bu üç üniversitenin halihazırda açık öğretim derslerinde kullandıkları ders materyalleri Türkiye için çok önemli bir kaynak oluşturuyor. Bu ders malzemelerinin özellikle Türkçe olması sağlayabileceği faydayı da kat kat arttırıyor. Biliyoruz ki özellikle yükseköğretimde Türkçe ders kitabı bulmak çok kolay değil.
YÖK’ün açtığı portalda yer alan dersler ile ilgili herhangi bir kullanım şartları bilgisi maalesef yer almıyor. Portalın altında sadece bir “Copyright” ifadesi yer alıyor.
Portalda yer alan derslerin üzerine tıklandığında ODTÜ’nün dersleri hariç diğer derslerin direkt PDF dokümanına ulaşılıyor. PDF dokümanlarının içinde ise ilgili üniversitenin telif hakkı bilgisi yer alıyor. ODTÜ’nün dersleri açık ders malzemeleri portalından geldiği için herhangi bir sorun yok. O dersler zaten Creative Commons açık lisanslarından biri olan CC-BY-NC-SA ile lisanslanmış durumda. Atıf vermek koşuluyla, ticari amaçla kullanılmadığı sürece, istenildiği gibi dağıtılabilir ve üzerinde düzenleme yapılarak aynı lisanla paylaşılabilir.
Diğer üç üniversiteden ikisinin (Anadolu ve Atatürk Üniversiteleri) ders kitaplarında katı bir telif hakkı uygulamasına yer verilmiş. Detaylı incelemek gerekirse:
- Anadolu Üniversitesi: Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. “Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.
- Atatürk Üniversitesi: Bu kitabın, basım, yayım ve satış hakları Atatürk Üniversitesi’ne aittir. Bireysel öğrenme yaklaşımıyla hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. Atatürk Üniversitesi’nin izni alınmaksızın kitabın tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.
ibareleri yer alıyor. İstanbul Üniversitesi’nin ders kitaplarında ise herhangi bir telif hakkı bilgisi yer almamakta.
Koronavirüs nedeniyle zor zamanlar geçiren ülkemizin yükseköğretim sistemi için çok önemli bir gelişme bu portalın hayata geçirilmesi. Ancak bu çalışmayı hızla hayata geçirirken telif hakkı ile ilgili kısımlarda bir düzenlemenin yapılması iyi olacaktır. Sadece kitaplar değil, kamu kaynağı ile oluşturulmuş “Açık ve Uzaktan Öğretim” ile ilgili tüm materyaller uygun bir açık lisans (ör: CC-BY-NC-SA ) ile lisanslanarak yükseköğretimin (aslında tüm Türkiye’nin ve dünyanın) hizmetine sunulabilir. Bu sayede bu ders materyallerinin birer Açık Eğitim Kaynağı haline dönüşmesi, serbestçe dağıtılabilmesi, paylaşılabilmesi ve üzerinde adaptasyonlar yapılarak yeniden kullanıma sunulması mümkün olur.
Umut ediyorum ki bu portal ve bağlantı sağlanan eğitim materyalleri birer açık eğitim kaynağı olarak kullanılabilir ve sürekli içeriği zenginleşir.
Bir yanıt yazın